DINASTI SELJUK AGUNG

Dinasti Seljuk merupakan sebuah empayar Islam Parsi pada zaman Pertengahan. Dinasti Seljuk  pada suatu ketika pernah menguasai kawasan kuas terbentang dari Hindhu Kush  ke Timur Anatolia dan dari Asia Tengah ke Teluk Parsi.

SEJARAH AWAL DINASTI SELJUK AGUNG

Kerajaan Seljuk dinisbahkan kepada Seljuk bin Tuqaq, iaitu anak kepada pemimpin suku Oghus ( Ghuzz atau Oxus ) yang menguasai wilayah Turkistan.

Seljuk bin Tuqaq pernah menjadi panglima Empayar Oghur yang menguasai selatan Lembah Tahrim dengan menjadikan Kashgar sebagai ibukotanya.

Seljuk bin Tuqaq telah melarikan diri ke Jundi ( Jand ) setelah mengetahui rancangan jahat Permaisuri Ughur untuk membunuhnya.

Terkesan dengan kebaikan Amir Abd al Malik bin Nuh, Seljuk bin Tuqaq dan pengikutnya memeluk Islam aliran Sunni sesuai dengan yang dianut oleh masyarakat setempat.

Seljuk bin Tuqaq telah membantu Amir Abd al Malik mempertahankan Dinasti Samaniyah dari serangan serangan Dinasti Ughur.

Setelah kewafatan Seljuk bin Tuqaq , pimpinan suku telah dipegang oleh Mikail iaitu putera kepada Seljuk bin Tuqaq.

Seljuk Agung juga di kenali sebagai Seljuk Besar atau Seljuk Raya. Dinamaka demikian kerana menguasai sebahagian besar empayar Seljuk di Khurasan, Ray, Jabal, Iraq, Parsi dan Ahwaz. .

PEMERINTAH DINASTI SELJUK AGUNG

TOGHRUL BEG ( 1037 - 1063 )

Toghrul Beg  ( Bey Toghrul ) dan saudaranya Chaghri Beg ( Bey Chagri )  merupakan anak kepada Mikail dan cucu kepada Seljuk bin Tuqaq.. Dibawah pmpinan Toghrul Beg dan Chagri Beg, Dinasti Seljuk telah berjaya menguasai Naisaphur, Balkh, Jurjan, Ray, Tabaristann Esfahan, Merv ( ibukota Khurasan ) , Dailam dan Karman.

Pada 1037 ketika empayar Samaniah mulai lemah, Toghrul Beg mengisytiharkan penubuhan Dinasti Seljuk dan seterusnya pada 23 Mei 1040, Toghrul Beg berjaya mengalahkan Mahmud Ghazna dalam Pertempuran Dandanagan serta berjaya menawan Ghazni iaitu  ibukota Ghaznawiah.

KEMUNCULAN DINASTI SELJUK DI BAGHDAD

Hubungan baik dengan Daulah Bani Abbasiyah terjalin setelah Tughrul Beg berjaya membunuh Arselan al Basasiri iaitu panglima kepada amir al Umara al Malik Ar Rahim yang merampas kuasa dari Khalifah Al Qa'im ( 1031 - 1075 ).

Khalifah al Qa'im telah memberi gelaran "al muluk"  dan " Raja Timur dan Barat " kepada Tughrul Beg.

Toghrul Beg wafat pada 4 September 1063 dan dikebumikan di Ray, Iran. Tempatnya diambil alih oleh Alp Arselan iaitu anak saudaranya.

ALP ARSELAN ( 1063 - 1072 )

Nama sebenar beliau adalah Muhammad bin Daud Chagri Beg telah dilahirkan pada 1029. Kerana keberaniannya semasa berperang beliau telah mendapat jolokan Alp Arselan  yang bererti " singa yang berani" dalam bahasa Turki.

Beliau telah memperluaskan Empayar Seljuk hingga ke Armenia dan Gorgia pada tahun 1064. Seterusnya pada tahun 1068  Alp Arselan telah menyerang Empayar Byzantine dan berjaya menawan Anatolia.

Alp Arselan wafat pada 1072 dan dikebumikan di Merv, Turkistan. Tempatnya digantikan oleh Sultan Malik Shah, putera Alp Arselan.

SULTAN MALIK SHAH ( 1072 - 1092 )

Dibawah pemerintahan Sultan Malik Shah, empayar Seljuk terus berkembang dari Iran di Timur hingga ke sempadan empayar Byzantine di Barat. Ibu kota Seljuk di Ray telah dipindahkan ke Esfahan.

Pada tahun 1075, Sultan Malik Shah telah membebaskan Syam dan menjadikannya sebagai wilayah takluk Empayar Sejuk. Sultan Malik Shah telah melantik Tutush iaitu anak Alp Arselan sebagai amir di Syam.

Pada 1077, Khawarizmi berjaya dibebaskan dari penguasaan Dinasti Ghaznawiah. Sultan Malik Shah telah melantik Amush Tigin Gharcai sebagai gabenur di wilayah Khawarizmi

MEMERANGI PUAK PELAMPAU SYIAH

Antaranya ialah Angkatan bersenjata Hasan Sabah, Bani Illikhiyah ( 1090 ) dan Qaramithah. Qaramithah adalah satu cabang penting Syiah yang sangat ganas dalam peperangan.

Mahmud I telah mengambil alih pemerintahan setelah kewafatan Sultan Malik Shah pada 1092.

Empayar Seljuk berpecah belah setelah kewafatan Ahmad Sanjar pada tahun 1157. Peluang ini telah dimanfaatkan penguasa Khawarizmi untuk mengembangkan wilayah kekuasaan Khawarizmi ke selatan.

Pada 1194, Takash bin Il Arselan iaitu Shah bagi empayar Khawarizmi (1172 -1190) telah berjaya mengalahkan Tentera Seljuk yang membawa kepada keruntuhan Dinasti Seljuk.

Semua wilayah wilayah Seljuk di Anatolia kecuali Kesultanan Seljuk Rum ( di Barat ) telah jatuh ke tangan Tentera Khawarizmi.

Bersambung .....

KESULTANAN SELJUK RUM.

KESULTANAN SELJUK RUM

MUQADDIMAH

Semasa pemerintahan Sultan Malik Shah ( 1072 - 1092 ), wilayah kekuasaan Dinasti Seljuk meliputi dari Kashgor ( sebuah daerah di Turki ) hingga ke Jeusalem. Untuk mengukuhkan lagi kedeudukan Dinasti Seljuk, Sultan Malik Shah memberi kuasa otonomi kepada keluarga Diraja Seljuk untuk memtadbir wilayah wilayah yang terbentang luas ini. Dengan ini maka terbentuklah Kerajaan kerajaan kerajaan kecil Dinasti Seljuk antaranya Kesultanan Seljuk Rum.

KESULTANAN SELJUK RUM

Kesultanan Seljuk Rum telah diasaskan oleh Sulaiman bin  Qutulmish bin Israil ( Arselan ) bin Seljuk pada 1077.  Dinamakan  Kesultanan Seljuk Rum kerana kerajaan ini didirikan di  atas wilayah takluk Empayar Rum ( Rum  Timur )  atau Byzantine.

Selain daripada itu, kerajaan yang menjadikan Iznik ( Nicaea ) dan Konya sebagai ibu negeri juga dikenali sebagai

• Kesultanan Turki Seljuk 
• Kesultanan Konya 
• Kesultanan Iconim.

SEJARAH PENUBUHAN 

Pada 1071, Alp Arselan telah berjaya mengalahkan Terntera Byzantine  ( juaga dikenali sebagai Rum Timur ) dalam Pertempuran Manzikert..

Sulaiman bin Qutulmish yang dilantik sebagai komander berjaya menguasai barat Anatolia dan bandar bandar Byzantine seperti Iznik ( Nicaea ) dan Nicomedia ( Izmit ) pada 1075.

Kemenangan ini sekaligus membuka peluang bagi gerakan Penturkian ( Turkification ) di Asia Minor. Gerakan ini dimulai dengan pengangkatan Sulaiman bin Qutulmish sebagai gabenor.

PEMERINTAH KESULTANAN SELJUK RUM

SULAIMAN BIN qUTULMISH ( 1077 - 1086 )

Sulaiman adalah putera kepada Qutumish yang tidak berjaya menentang sepupunya  Alp Arselan dalam merebut kekuasaan Dinasti Seljuk Raya..

Apabila Qutulmish meninggal dunia pada 1077, Sulaiman  telah melarikan diri bersama tiga saudaranya  ke  Pergunungan Taurus  dan meminta perlindungan dari suku Turki.

Beliau telah mengasaskan Kerajaan Seljuk Turki yang merdeka di Anatolia dan mengisytiharkan dirinya sebagai Sultan Seljuk Rum yang memerintah dari 1077 hingga 1086..

Sulaiman telah dibunuh oleh Tutush ( pemerintah Seljuk Syria  dari 1085 - 1086 )  di Antioch ketika cuba meluaskan kekuasaannya ke atas Kerajaan Seljuk Syria.

Anak Sulaiman, Khilij Arselan telah ditangkap dan dijadikan tebusan di Khurasan. Pemerintahan Seljuk Rum diambil alih oleh Abul Qasim dari tahun 1086 hingga 1092.

Apabila Sultan Seljuk Raya ( Sultan Malik Shah ) wafat pada 1092, Kesultanan Seljuk Rum telah diambil alih oleh Khilij Arselan.

Bermula dari tahun 1246, Kesultanan Seljuk Rum  mulai lemah.Perpecahan dan perebutan kuasa antara pemimpin Seljuk telah membawa kepada keruntuhan kerajaan ini pada tahun 1307.

Keadaan bergolak dan tidak stabil ini telah digunakan sepenuhnya oleh Uthman bin Ertughud mengasaskan Kerajaan Uthmaniah Turki di Aantolia iaitu  wilayahdan tanah jajahan Kesultanan Seljuk Rum.

Kesultanan Seljuk Rum telah jatuh ke tangan Daulah Uthmaniah pada tahun 1307 setelah memerintah di Anatolia ( Turki ) selama 230 tahun.

Selain daripada Kerajaan Seljuk Raya dan Kesultanan Seljuk Rum, terdapat kerajaan kecil Dinasti Seljuk yang telah diberi kuasa otonom  oleh pemerintah Seljuk Agung seperti Toghrul Beg dan Sultan Malik Shah. Kerajaan itu adalah seperti berikut

1. Seljuk Kirman  ( 1041 - 1187 ) - Telah  diasaskan oleh Qawrut Beg bin Daud ( Chagri ) bin Mikail bin Seljuk ( 1041 - 1073 ).
2. Seljuk Syria ( 1075 - 1117 ). Telah  diasaskan oleh Abu Said Taj ad Dawla Tutush I ( 1085 - 1086 ). - Yang mempertahankan Maarat an Nu'man menghadapi kemaraan Tentera Salib. Ramai Tentera Seljuk telah dibunuh dan dijadikan santapan Tentera Salib yang berhadapan dengan musim sejuk yang mencengkam dan keputusan bekalan makanan

PENUTUP

Sesungguhnya kemunculan Dinasti Seljuk selama  270 tahun ( 1037 - 1307 ) telah memberi nafas baru kepada kebudayaan tamaddun Islam dan mengakhiri dominasi Arab dan Parsi dalam tamaddun Islam.

Dinasti Seljuk juga terkenal sebagai penaung kebudayaan dan kesusasteraan Islam.Ketika zaman Seljuk banyak universiti universiti dibina seperti Universiti Nizamiyah di Baghdad. Omar Khayyam pula merupakan ahli astronomi islam yang hidup ketika zaman pemerintahan Seljuk.